Wat we daar zagen, bevestigde onze overtuiging: we staan aan de vooravond van een nieuwe fase. In deze blog nemen we je mee door de vier evolutiestappen die we herkennen in de wereld van procesautomatisering. Van manuele stappen tot “agentic orchestration” – én hoe we bij Skryv daarin onze plaats zien.

1. Manuele uitvoering – de menselijke workflow

De beginfase van procesuitvoering was (en is vaak nog steeds) volledig manueel. Denk aan een medewerker van een lokaal bestuur die dossiers opvolgt via e-mail, Excel-lijsten en telefoontjes. Elk proces hangt af van menselijke interactie: wie weet wat wanneer moet gebeuren, voert handmatig taken uit en communiceert daarover met anderen.

Het voordeel? Maximale flexibiliteit.
Het nadeel? Foutgevoelig, traag, inefficiënt én moeilijk op te volgen.

2. Geïsoleerde taakautomatisatie – een eerste versnelling

In een tweede fase kwam er automatisatie van specifieke taken. Denk aan het automatisch genereren van een brief, het valideren van een rijksregisternummer of het inplannen van een afspraak.

Deze stap bracht duidelijke tijdswinst en verminderde het risico op menselijke fouten. Maar de processen bleven gefragmenteerd. De automatisatie gebeurde op eilandjes: hier een tool, daar een script, ergens een aparte Excelmacro.

Er was nog geen overkoepelend zicht op het hele proces.

3. Procesorchestratie – controle en overzicht

De derde stap, waar Skryv vandaag sterk op inzet, is procesorchestratie. Hier worden processen als geheel geautomatiseerd en bewaakt door een orkestratielaag – vaak aan de hand van BPMN-diagrammen die niet alleen documenteren, maar ook uitvoeren.

Met deze aanpak:

• krijg je grip op wie, wat, wanneer moet doen,
• kan je vlot interne én externe tools integreren, en
• is er transparantie voor zowel gebruikers als beheerders.

Onze low-code studio bij Skryv is gebouwd rond deze gedachte. We zorgen ervoor dat processen visueel ontworpen, transparant én schaalbaar zijn.

Maar op CamundaCon ontdekten we: er is een vierde stap in opkomst.

4. Agentic orchestration – processen worden slimmer

De nieuwste evolutie in process automation draait rond wat Camunda (en anderen) “agentic orchestration” noemen. Hier wordt niet langer elk proces strak van A tot Z gedefinieerd. In plaats daarvan werken we met autonome agents die in staat zijn om contextueel beslissingen te nemen binnen een proceskader.

Wat betekent dat concreet?

• Agents begrijpen doelstellingen en constraints, en kiezen zelf hoe ze die bereiken.
• Ze schakelen andere agents in waar nodig.
• Er ontstaat een adaptieve flow, die minder rigide is dan traditionele BPMN-processen.

Deze aanpak opent de deur naar échte intelligentie in processen – zeker wanneer je dit combineert met LLMs (zoals ChatGPT), beslissingslogica en real-time data.

Procesorchestratie én agentic orchestration: geen of-of, maar én-én

Wat we meenamen van CamundaCon – en wat perfect aansluit bij onze visie bij Skryv – is dat de toekomst niet draait om een keuze tussen procesorchestratie óf agentic orchestration. Integendeel.

We geloven sterk dat deterministische processen (duidelijk gedefinieerde stappen, transparante beslisregels, voorspelbare flows) de ruggengraat blijven van betrouwbare dienstverlening aan burgers. Zeker bij overheden is controleerbaarheid, auditability en wettelijk conform handelen cruciaal.

Maar daarbovenop zien we ruimte voor intelligentie, flexibiliteit en contextuele afwegingen – precies waar agentic orchestration waarde toevoegt. Denk aan delen van het proces waar uitzonderingen optreden, waar interactie met de burger nodig is, of waar meerdere opties mogelijk zijn afhankelijk van de context.

🔁 In die zin zien wij agents en BPMN niet als tegenpolen, maar als bondgenoten:

• BPMN bewaakt het kader.
• Agents vullen het in met intelligent gedrag.

Of anders gezegd: de orkestpartituur blijft belangrijk, maar we geven sommige muzikanten ruimte om te improviseren.

Waar staat Skryv vandaag?

Bij Skryv zitten we stevig in de derde fase – met een robuuste BPMN-gebaseerde orchestratie die perfect aansluit bij de noden van onze overheidsklanten. We geloven sterk in transparante, configureerbare processen die beheersbaar blijven.

Maar het bezoek aan CamundaCon heeft ons goesting gegeven om verder te denken.
Wat als we in de toekomst processen kunnen ontwerpen waar bepaalde onderdelen dynamischer verlopen? Waar agents beslissingen nemen over de best passende volgende stap? Waar een proces zichzelf aanpast aan veranderende omstandigheden?

We zien mogelijkheden – en beginnen alvast te experimenteren.

Tot slot

De evolutie van process automation toont hoe we steeds meer menselijke tijd kunnen vrijmaken voor wat ertoe doet. Van manueel werken naar slimme orchestratie met agents: het pad is duidelijk, en Skryv zet de volgende stappen. Niet door oude ideeën los te laten, maar door ze slim te combineren met nieuwe inzichten.

Wil je meedenken, mee-experimenteren of gewoon wat verder praten over wat agentic orchestration voor jouw organisatie kan betekenen? Laat het ons weten. De toekomst van procesautomatisering is spannender dan ooit.